Ayakkabı Malzemeleri
Türkiye’de Ayakkabı Üretiminin Tarihçesi
Türkiye’de Ayakkabı Üretiminin Tarihçesi
📌 1. Osmanlı Öncesi ve Selçuklu Dönemi
Ayakkabı yapımı Anadolu’da binlerce yıllık bir zanaattır.
Selçuklu döneminde “çarık” ve “mest” yaygın olarak kullanılıyordu.
Çarık: Hayvan derisinden, dikişsiz veya az dikişli, dayanıklı bir ayakkabıydı.
Ayakkabılar daha çok yerel ustalar (kunduracılar) tarafından elde üretiliyordu.
📌 2. Osmanlı Dönemi (1299 – 1923)
Osmanlı’da ayakkabıcılık lonca sistemi içinde önemli bir zanaat haline geldi.
“Kundura” kelimesi Osmanlı’da deri ayakkabı için kullanılıyordu.
İstanbul’da Saraçhane bölgesi ayakkabı ve deri işçiliğinin merkeziydi.
Ayakkabılar toplumsal statüye göre değişirdi:
Kırmızı mestler genellikle ulemaya,
Sarı çizmeler devlet adamlarına,
Siyah kunduralar halka aitti.
Bu dönemde üretim tamamen el işçiliğine dayalıydı.
📌 3. Cumhuriyet’in İlk Yılları (1923 – 1950)
Ayakkabı üretimi küçük atölyeler ve esnaf eliyle yürütülüyordu.
Kunduracılar şehirlerin en bilinen zanaatkârlarındandı.
Deri tabanlı, çivili veya elle dikilmiş ayakkabılar yaygındı.
Fabrikalaşma çok sınırlıydı; üretim tamamen el emeğine dayanıyordu.
📌 4. Sanayileşme Süreci (1950 – 1980)
1950’lerden itibaren modern makinelerle üretim başladı.
İstanbul, İzmir, Gaziantep, Konya gibi şehirlerde küçük ölçekli ayakkabı imalathaneleri kuruldu.
1970’lerde Türkiye, özellikle Orta Doğu ülkelerine ayakkabı ihracatı yapmaya başladı.
Bu dönemde plastik tabanlı ayakkabılar da üretilmeye başlandı.
📌 5. Modernleşme ve İhracat Dönemi (1980 – 2000)
1980 sonrası Türkiye’de ihracat odaklı sanayileşme ile ayakkabı sektörü büyüdü.
Gaziantep, özellikle spor ayakkabı ve terlik üretiminde merkez haline geldi.
İstanbul Gedikpaşa ise deri ayakkabı üretiminin kalbi olmaya devam etti.
Türkiye, Rusya ve Avrupa’ya yoğun şekilde ayakkabı ihraç etmeye başladı.
📌 6. Günümüz (2000 – …)
Türkiye, bugün dünyada en büyük 10 ayakkabı üreticisi ülke arasında yer alıyor.
Yılda yaklaşık 500 milyon çift ayakkabı üretiliyor (TASD verilerine göre).
İstanbul (Beyoğlu-Gedikpaşa, Zeytinburnu), İzmir, Konya, Gaziantep ve Adana üretim merkezleri konumunda.
Üretimde hem geleneksel el yapımı kundura kültürü sürüyor, hem de seri üretim fabrikaları ile modern ayakkabılar üretiliyor.
Türk markaları artık Avrupa ve Orta Doğu pazarında ciddi pay sahibi.
🎯 Özet
Geleneksel dönemde: Çarık, mest ve kundura → el işçiliği.
Sanayileşme ile birlikte: Makineleşme, plastik ve kauçuk tabanlı üretim.
Günümüzde: Türkiye, dünyada önemli bir üretici ve ihracatçı ülke.
